Een pittig onderwerp; ethiek. In alle eerlijkheid moet ik bekennen dat deze post in essentie onethisch is. Tegelijk is het ethisch onverantwoord om dit onuitgesproken te laten. Dat noemen we een dilemma!
Het vraagstuk ethiek in de psychologie
Wanneer er over ethiek gesproken wordt in de psychologie gaat het meestal over experimenten, al kan het uiteraard ook gaan over behandelingen.
De regels aangaande ethiek gaan dan over dat je kennis en kunde in moet zetten ten gunste van… Geen voordeel veerkrijgen van patiënten. Gericht zijn op menselijke en sociale doelstellingen als welzijn, gezondheid, kwaliteit van leven enzovoorts.
In het verleden zijn ronduit verschrikkelijke experimenten uitgevoerd. Ik ga één voorbeeld geven, maar een heel aantal zijn terug te vinden op (link:) deze website.
John B. Watson zorgde ervoor dat baby Albert een pluche dieren fobie kreeg. Dit deed hij door telkens een pijnlijk hard geluid te laten horen wanneer er een pluche knuffel in de buurt was.
Door dit experiment werd de mogelijkheid tot conditioneren pijnlijk duidelijk.
Sociale confirmiteit
Hier zijn heel veel experimenten bij uitgevoerd en telkens weer komt er hetzelfde resultaat uit. Mensen confirmeren zich om bij de meerderheid te horen. Zet je tien mensen in een kamer, negen acteurs en één ‘vrijwilliger’ (of slachtoffer), dan kun je die ene persoon behoorlijk snel de negen andere laten volgen.
Hier zijn heel veel voorbeelden van te vinden. (Link:) Hier één video. Let op! Dit is in essentie behoorlijk confronterend.
Psychologie in de marketing
We hebben dingen geleerd over hoe we mensen kunnen beïnvloeden. Hoog tijd om daar eens drastisch ons voordeel mee te doen!
Zo lijkt het motto van commercials, waar je ze ook tegen komt.
Veel mensen denken dat het allemaal niet zo erg is en dat we nog echt wel zelf bepalen wat we doen en kopen. Helaas… de psychologische modellen zitten overal! Van priming tot sociale bewijskracht, het zit werkelijk waar overal!
“Sluit je aan bij de andere gasten om te helpen het milieu te sparen. In een recent onderzoek gebruikte bijna 75% van de gasten die in deze kamer (kamernummer XXX) verbleven die we vroegen deel te nemen hun handdoeken meer dan eens. Je kunt je bij hen aansluiten door de handdoeken een tweede keer te gebruiken en het milieu daarmee te sparen.
Zowel mileutechnisch-argument & toepassen van de sociale norm.
Ken je de bovenstaande quote uit bordjes in hotelkamers? Deze tekst is niet zomaar lukraak opgeschreven, hier zitten meerdere studies en experimenten aan vast! Deze tekst maakt gebruik van zowel het mileutechnische-argument als ook het toepassen van de sociale norm. Wat blijkt? 49% stijging in mensen die handdoeken opnieuw gebruiken! Dat is 40% meer dan de reguliere boodschap (over alleen milieu).
Psychologie in maatschappelijke sturing
Nu kom ik op een onderwerp waarbij mensen opeens zoveel mogelijk onwetend moeten blijven. Door onwetendheid is de effectiviteit namelijk hoger. Het gaat echter om interventies die net zo goed ontwikkeld zijn als de oproep om je handdoek opnieuw te gebruiken. Alleen is hier veel meer tijd, geld en onderzoek bij betrokken geweest.
Mensen hebben echter een zekere aversie tegen ‘gezegd worden wat je wel of niet mag doen’. Toch is dat precies de opdracht van een regering. Psychologische technieken als sociale conformisme zijn op enorme schaal terug te vinden.
Als overal beïnvloeding te vinden is: Waar is dan nog de vrijheid?
Hoe zit het met de ethiek?
De vraag is: ‘wat is het belang?’
Zonder meer kun je stellen dat een eensgezinde maatschappij grote voordelen kent. Is het dan niet onethisch om mensen volledig hun eigen keuze te laten maken? Terwijl je weet dat bepaalde keuzes slecht zijn voor de individu zelf, maar zeker voor de groep en maatschappij.
De leus: “You will own nothing, and you will be happy.” is juist het najagen van een correcte ethische houding. Het gaat hier immers om het welzijn van iedereen! Of er nog een andere agenda achter zit laat ik voor deze post helemaal los.
Deze post stelt de eerlijke vraag: Is het ethisch verantwoord om mensen in hun gedrag te beïnvloeden ten gunste van hunzelf en de rest van de wereldbevolking?
